Guilty landscape? Schuldig landschap?
Mayerhofen collage 1993, pigment on paper - 50x70 - photo Mayerhofen 1938
Onschuldig Landschap?
Kan het landschap schuldig of onschuldig zijn? Schuldig aan datgene wat zich erin afspeelt, of onschuldig omdat het niet kan ingrijpen? Deze morele kwestie is het thema van de schilderijen die op basis van kleine foto’s van het landschap in Mayerhoven Oostenrijk zijn ontstaan. De foto’s zijn gemaakt rond 1938 omdat Oostenrijk toen al ingelijfd was in het Duitse rijk. Zijn de bergen getuige geworden van de gruweldaden die zich daarna hebben afgespeeld in de Tweede Wereldoorlog? De Nederlandse schilder Armando heeft deze vraag eerder opgepakt in de zeventiger jaren van de twintigste eeuw naar aanleiding van het landschap rond het politiekamp van de Nazi’s te Amersfoort. De serie die hij toen geschilderd heeft kreeg de titel schuldig landschap. Ook in zijn poëtisch werk heeft Armando hierop gewezen. Dit vormde voor mij de aanleiding om verder na te denken over deze vraag en daarom heb ik mijn landschappen onschuldig genoemd, voorzien van een vraagteken. Zij vormen niet alleen een expliciete verwijzing naar het werk van Armando en de vragen die hij stelt, maar ze zijn voor mij ook een hernieuwde thematisering van een aloude problematiek, namelijk in hoeverre het landschap meespeelt in de betekenisgeving door mensen van de realiteit en de menselijke geschiedenis. Ook bijbelse en mythologische verhalen spelen zich af in een landschap. Dat vormt niet alleen het decor voor de handeling maar draagt zelf ook betekenis in het verhaal. De woestijn is in de bijbelse context niet alleen plaats van doorgang maar ook van beproeving en test-case hoe standvastig het volk is. Idem kunnen sneeuw en ijs getuigenis afleggen van de vijandigheid van het landschap tegenover de mens. De mens bevindt zich in het landschap en neemt het dus op in zijn wijze van existeren dus ook in de taal. Schilderen is een taalspel met verf, een betekenis-geven zonder woorden. Die komen achteraf als de toeschouwer het werk duidt en uitlegt. Mijn werk vormt in die zin een voortdurende verkenning van het landschap, de betekenis die het landschap speelt in het leven van mensen en de relatie met het religieuze aspect van de werkelijkheid. Het landschap verbindt in mijn optiek hemel en aarde, de horizon is grens en overgang, verbinding en oriëntatiepunt. De grens kan een vruchtbare plek van inzicht zijn, ook in de eigen existentie. Vandaar de vasthoudendheid van mijn kant in deze zoektocht naar betekenis. Het landschap levert de prachtigste metaforen voor de beschrijving van de levensreis. Voor mij erg inspirerend. Soms verwijst een titel naar dit aspect van het landschap. Het is echter aan de toeschouwer om zijn eigen betekenissen in het werk te vinden.
John Hacking
6 maart 2008
John Hacking
6 maart 2008
Mayerhofen - onschuldig landschap?
Naar aanleiding van "Schuldig landschap" (werk van Armando). Deze vraag opnieuw gesteld ten aanzien van Mayerhofen 1938 vlak na de Anschluss. hoe schuldig, onschuldig is het Oostenrijks landschap aan alle wreedheden in Wereld Oorlog 2?